Karbondioksit CO2
Karbondioksit Gazı doğal ve % 100
safiyete yakın olarak yerin 300 - 500 metre altındaki fay çatlaklarından
sondajla çıkarılmakta polietilen boru sistemi ile tesise sevk edilmektedir. CO2 gazının ortamdan alınması sonucu
toprakta oksijen seviyesi yükselmekte ve gazın çıktığı alanlar da çevre
yeşillenmeye başlamakta ekilebilinir araziler ortaya çıkmakta bataklıklar
kurumaya başlamaktadır.
KARBONDİOKSİT GAZI HAKKINDA
Karbondioksit gazı yer altından doğal olarak veya atık baca gazından elde edilir. Karbondioksit gazı –56,6ºC ‘de ve 4 bar basınçta aynı anda katı, sıvı ve gaz halinde bulunur. Karbondioksit sıvı halde yatay ya da dikey dışı yalıtım malzemeleri ile yalıtılmış, tek cidarlı içten soğutma sistemli veya Kriyojenik tanklarda depolanabilir. Karbondioksit Basınç olarak 13 – 20 bar ve -35 ºC - 55 ºC sıcaklıkta depolanır ve tırlar ile sevk edilir.
Karbondioksit korozif bir gazdır. Çevre sıcaklığında kuru gaz için normal malzemeler uygundur, -30ºC nin altında yalnızca düşük sıcaklık karbon çeliği, östenit paslanmaz çelik, aliminyum, bakır ve bu ikisinin alaşımlarının kullanılması uygun olur. yer karbondioksit yüksek basınçlarda oksijen ortamında su ile çözünürse, karbon aside dayanıklı malzeme kullanılması uygundur.
KARBONDİOKSİTİN BAŞLICA ÜRETİM ŞEKİLLERİ
Karbondioksit; Baca gazından, Kimyasal reaksiyon sonucu, Fermantasyon ( mayalanma sonucu) ve Doğal kaynaklardan elde edilmektedir.
BACA GAZINDAN ÜRETİLEN KARBONDİOKSİT
Baca gazından Üretilen karbondioksitin içeriğinde kükürtlü bileşikler, aromatik bileşikler ve kanserojen etkiye sahip benzen gibi bileşiklerin olmasından dolayı, Ülkemizde 1990 lı yıllarda kanun ile gıda ve ecza sanayinde kullanılması yasaklanmıştır.
DOĞAL KARBONDİOKSİT
Doğal karbondioksit, yeraltı kaynaklarından elde edilmektedir.Doğal karbondioksitten son ürüne doğru giderken her zaman aynı kalitede sonuca ulaşılır. Fakat baca gazlarından üretilen karbondioksitte aynı durum söz konusu değildir.
Dünyada doğal karbondioksit dört temel kökenden (kaynaktan) oluşmaktadır,
1. Magmatik kökenli oluşum
2. Metamorfik kökenli oluşum
3. Jeotermal kökenli oluşum
4. Sedimanter kökenli oluşum
Ülkemizde dört kökenli doğal karbondioksit yatakları teşekkül etmiştir,.Bu yataklar Orta Avrupa Ülkeleriyle birlikte dünyanın en zengin doğal karbondioksit sahalarıdır. MTA Genel Müdürlüğünün yapmış olduğu bilimsel arama çalışmalarına göre de ülkemizde çok zengin doğal karbondioksit sahalarının varlığı saptanmıştır,
FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ
Molekül ağırlığı : 44,01 gr / mol-gr
Yoğunluğu ( sıvı , -56,6ºC’de ) : 1,1778 kg/dm3
Yoğunluğu ( gaz , 0ºC , 1 atm ) : 1,97 kg / m3
Kritik sıcaklığı ( 1 atm ) : 31,1 ºC
Süblimleşme sıcaklığı : -78,50ºC ( katı fazdan gaz fazına geçiş )
Renksiz, kokusuz, zehirsiz havaya oranla daha ağır bir gazdır.
KARBONDİOKSİT GAZININ YAŞAMIMIZDAKİ YERİ
Karbondioksit gazı yer altından doğal olarak veya atık baca gazından elde edilir. Karbondioksit gazı –56,6ºC ‘de ve 4 bar basınçta aynı anda katı, sıvı ve gaz halinde bulunur. Karbondioksit sıvı halde yatay ya da dikey dışı yalıtım malzemeleri ile yalıtılmış, tek cidarlı içten soğutma sistemli veya Kriyojenik tanklarda depolanabilir. Karbondioksit Basınç olarak 13 – 20 bar ve -35 ºC - 55 ºC sıcaklıkta depolanır ve tırlar ile sevk edilir.
Karbondioksit korozif bir gazdır. Çevre sıcaklığında kuru gaz için normal malzemeler uygundur, -30ºC nin altında yalnızca düşük sıcaklık karbon çeliği, östenit paslanmaz çelik, aliminyum, bakır ve bu ikisinin alaşımlarının kullanılması uygun olur. yer karbondioksit yüksek basınçlarda oksijen ortamında su ile çözünürse, karbon aside dayanıklı malzeme kullanılması uygundur.
KARBONDİOKSİTİN BAŞLICA ÜRETİM ŞEKİLLERİ
Karbondioksit; Baca gazından, Kimyasal reaksiyon sonucu, Fermantasyon ( mayalanma sonucu) ve Doğal kaynaklardan elde edilmektedir.
BACA GAZINDAN ÜRETİLEN KARBONDİOKSİT
Baca gazından Üretilen karbondioksitin içeriğinde kükürtlü bileşikler, aromatik bileşikler ve kanserojen etkiye sahip benzen gibi bileşiklerin olmasından dolayı, Ülkemizde 1990 lı yıllarda kanun ile gıda ve ecza sanayinde kullanılması yasaklanmıştır.
DOĞAL KARBONDİOKSİT
Doğal karbondioksit, yeraltı kaynaklarından elde edilmektedir.Doğal karbondioksitten son ürüne doğru giderken her zaman aynı kalitede sonuca ulaşılır. Fakat baca gazlarından üretilen karbondioksitte aynı durum söz konusu değildir.
Dünyada doğal karbondioksit dört temel kökenden (kaynaktan) oluşmaktadır,
1. Magmatik kökenli oluşum
2. Metamorfik kökenli oluşum
3. Jeotermal kökenli oluşum
4. Sedimanter kökenli oluşum
Ülkemizde dört kökenli doğal karbondioksit yatakları teşekkül etmiştir,.Bu yataklar Orta Avrupa Ülkeleriyle birlikte dünyanın en zengin doğal karbondioksit sahalarıdır. MTA Genel Müdürlüğünün yapmış olduğu bilimsel arama çalışmalarına göre de ülkemizde çok zengin doğal karbondioksit sahalarının varlığı saptanmıştır,
FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ
Molekül ağırlığı : 44,01 gr / mol-gr
Yoğunluğu ( sıvı , -56,6ºC’de ) : 1,1778 kg/dm3
Yoğunluğu ( gaz , 0ºC , 1 atm ) : 1,97 kg / m3
Kritik sıcaklığı ( 1 atm ) : 31,1 ºC
Süblimleşme sıcaklığı : -78,50ºC ( katı fazdan gaz fazına geçiş )
Renksiz, kokusuz, zehirsiz havaya oranla daha ağır bir gazdır.
KARBONDİOKSİT GAZININ YAŞAMIMIZDAKİ YERİ
• Kuru buz üretiminde,
• Metal kaynağında inert bir örtücü olarak
• Amonyum bikarbonat, potasyum karbonat, kalsiyum karbonat gibi tuzların presipitasyonu, penisilin
üretimi, pH ayarlayıcı asit olarak
• Demir paketleme, pota yüzeylerinin sertleştirilmesi
• Organik Tarımda ve Seralarda
• Çimento iyileştirmede
• Gübre olarak
• Hava yastıklarında
• Cankurtaran botlarının şişirilmesinde, torpido itici
• Madenlerde patlayıcı yerine, patlayıcı maddelerin soğutulmasında
• Aerosol ve yangın tüplerinde, yangın söndürme sistemlerinde
• Tehlikeli sıvıların transferi
• Petrol çıkarmada
• Fıçı bira, kola, Maden Suyu gibi içeceklerde
• Dondurulmuş gıda, meyve sebze ve çiçek stoklaması ve muhafazası
• Çabuk bozulabilen maddelerde paketleme tazeliği koruma
• Dondurma, süt, tereyağı üretiminde
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Karbondioksit gazı boğucu buhara sahiptir. Havadan 1,53 kat ağırdır. Mesleki maruz kalma sınırı ( TLV ) 5000 Vpm kadardır. Karbondioksit atmosfer basıncında sıvı halde bulunmaz, 4 bar da kapalı bir kapta sıvı halde bulunabilir. Gazın katı fazı olan duruma kuru buz denir, deri üzerinde soğuk yanıkları oluşturabilir. Atmosfer basıncı yaklaşık % 0,035 oranında karbondioksit bulunmaktadır.
• Metal kaynağında inert bir örtücü olarak
• Amonyum bikarbonat, potasyum karbonat, kalsiyum karbonat gibi tuzların presipitasyonu, penisilin
üretimi, pH ayarlayıcı asit olarak
• Demir paketleme, pota yüzeylerinin sertleştirilmesi
• Organik Tarımda ve Seralarda
• Çimento iyileştirmede
• Gübre olarak
• Hava yastıklarında
• Cankurtaran botlarının şişirilmesinde, torpido itici
• Madenlerde patlayıcı yerine, patlayıcı maddelerin soğutulmasında
• Aerosol ve yangın tüplerinde, yangın söndürme sistemlerinde
• Tehlikeli sıvıların transferi
• Petrol çıkarmada
• Fıçı bira, kola, Maden Suyu gibi içeceklerde
• Dondurulmuş gıda, meyve sebze ve çiçek stoklaması ve muhafazası
• Çabuk bozulabilen maddelerde paketleme tazeliği koruma
• Dondurma, süt, tereyağı üretiminde
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Karbondioksit gazı boğucu buhara sahiptir. Havadan 1,53 kat ağırdır. Mesleki maruz kalma sınırı ( TLV ) 5000 Vpm kadardır. Karbondioksit atmosfer basıncında sıvı halde bulunmaz, 4 bar da kapalı bir kapta sıvı halde bulunabilir. Gazın katı fazı olan duruma kuru buz denir, deri üzerinde soğuk yanıkları oluşturabilir. Atmosfer basıncı yaklaşık % 0,035 oranında karbondioksit bulunmaktadır.
KARBONDİOKSİT GAZI KULLANIM ALANLARI
• Kuru buz üretiminde,
• Gazaltı kaynağında inert bir örtücü
olarak,
• Amonyum bikarbonat, potasyum karbonat,
kalsiyum karbonat gibi tuzların presipitasyonu, penisilin üretimi, pH
ayarlayıcı asit olarak
• Demir paketleme, pota yüzeylerinin
sertleştirilmesi
• Organik Tarımda ve Seralarda
• Çimento iyileştirmede
• Gübre olarak
• Hava yastıklarında
• Cankurtaran botlarının şişirilmesinde,
torpido itici
• Madenlerde patlayıcı maddelerin
soğutulmasında
• Aerosol ve yangın tüplerinde, yangın
söndürme sistemlerinde
• Tehlikeli sıvıların transferi
• Petrol çıkarmada
• Bira, Kola, Maden Suyu gibi içeceklerde
• Bira, Kola, Maden Suyu gibi içeceklerde
• Dondurulmuş gıda, meyve sebze ve çiçek
stoklaması ve muhafazası
• Çabuk bozulabilen maddelerde paketleme tazeliği koruma
• Çabuk bozulabilen maddelerde paketleme tazeliği koruma
• Dondurma, süt, tereyağı üretiminde
KURU BUZ
Kuru
buz basıncı düşürülmüş katı haldeki karbondioksittir. Sıvı haldeki
karbondioksit, basıncı atmosfer basıncına aniden genleştirilerek kar haline
getirilir. Ardından istenilen boyutta preslenerek kullanılır. Karbondioksit
bileşiği normal şartlarda gaz halinde bulunur. Yüksek basınç altında
sıvılaştırılan karbondioksit gazı daha sonra laboratuvar ortamında gaz haline
dönüştürülür. Kuru buzun yüzey ısısı, -78.5 derecedir. Yani suyun N.Ş.A.' daki
donma noktasından ölçeğine göre -78.5 derece daha düşük.
Kuru buz
bu özelliğinden dolayı dondurma gibi soğuk ortamda taşınması gereken gıdaların
taşıma esnasında soğukluğunu muhafaza etmesi için kullanılır. Süper soğuk
oluşundan ve süblimleşme özelliğinden dolayı dondurma amaçlı işlerde oldukça
kullanışlıdır.
Kuru buz
süblimleşme özelliğinden dolayı solunması tehlikeli olabilen bir maddedir. Yani
dondurulmuş karbondioksit sıvı hale geçmeden direkt gaz haline geçer. Bu
sebepten ötürü kuru buz bulundurulan ortam çok iyi havalandırılmalıdır. Çünkü
karbondioksit havadan ağır bir gazdır ve tabanda çöker. Özellikle küçük oda
veya araba gibi dar hacimli mekânlar da daha tehlikeli olur. Normal havanın
%78'i azot, %21'i oksijen %0.03 kadarı da karbondioksittir. Bu oran %5'ler
civarında yaklaşırlarsa toksik hale gelir. Karbonmonoksitte toksite sınırı daha
da düşüktür.
Kuru
buzun bir diğer tehlikeli yanı da onunla temas ettiğinizde ortaya çıkmaktadır.
Aşırı soğuk bir madde olan kuru buz, elinize aldığınızda hücrelerdeki duyuyu
anında dondurarak yanma olayına sebep olur. Tıpkı ateşle yakılmış gibi bir his
ve acı oluşur. Bunun önüne geçmek için kuru buzla çalışırken kalın eldiven
giyilmesi tavsiye edilmektedir. Aynı sebepten dolayı yenmez, yutulmaz.
Kuru Buz (Süblimasyon İşlemi)
Karbondioksitin
katı halidir. Katı halden faz atlayarak direk olarak gaz haline geçer. Bu
yüzden eridiğinde hiç bir tortu geride kalmaz. Çeşitli kaynaklardan elde edilen
karbondioksit gazı, saflaştırma işlemlerinden geçirildikten sonra -20°C'ye
soğutularak 20 Bar basınç altında sıvı hale getirilir. Sıvı halde 20 Bar basınç
altında bulunan karbondioksit atmosferik basınç altındaki bir kabın içine
püskürtülerek genleştirilmesi ile kendi kendini dondurarak katı hale geçen buz
ve kar halinde bir üründür. Özel preslerde sıkıştırılarak, blok, palet veya
nugget(parmak) formuna getirilen CO² karı hiç bir katı ve sıvı atık bırakmada
doğrudan gaz fazına geçer süblime olur. Süblimasyon işlemi, çok düşük
sıcaklıklarda (-79°C) yüksek soğutma kapasitesi (152 Kcal/Kg) sağlar.
Böylelikle dondurma, et, süt , ilaç vb. ürünler şoklanarak özelliğini
kaybetmeden lojistiği yapılır.
Kuru Buz ile Temizlik
Kuru buz ile temizlik ülkemizde hak ettiği değere henüz ulaşamamış fakat
her geçen gün değer kazanan endüstriyel bir çözümdür. 3 mm lik pirinç halde
üretilen kuru buz, kuru buz temizlik makineleri ve kompresör yardımıyla
temizlenecek alana pisliğin kalınlık ve cinsine göre 4 - 14 bar arasında
püskürtülür. Püskürtülen kuru buz yüzeyde hem kumlama hemde dondurma etkisi
yarattığından kirleri söker atar. En güzel yanı ise direkt olarak gaz faza
geçtiği için kumlama veya diğer temizlik yöntemleri gibi geride atık bırakmaz.
Elektrik devrelerinden tutun yağlı tepsilere, araba boyasına, gemi yüzeyine,
otobüs koltuklarına kadar pek çok alanda temizleme yapılabilir.
Ülkemizde gelişmekte olan bu sektör oldukça güzel
bir gelecek vaat ediyor. Endüstri de pek çok sektörü büyük iş yükünden kurtaran
kuru buz her geçen gün daha çok değer kazanıyor.